Основы безопасности жизнедеятельности

Купанне дазволена ў наступных месцах горада Мінска:

Цнянскае вадасховішча - пляжы № 1-6;

Два пляжы на вадасховішчы Дразды;

Камсамольскае возера - пляж №6.

!!! Купанне ва ўсіх іншых вадаёмах, сажалках, ручаях, каналах Мінска забаронена.

Правілы бяспечных паводзін у вады

Не рэкамендуецца купацца ў небяспечных і забароненых для гэтага месцах (паблізу гідразбудаванняў, у суднаходных месцах, у месцах са складаным рэльефам дна, абрывістымі і падмытымі берагамі, хуткай плынню, вірамі і г.д.).

У выпадку неабходнасці купання ў неабсталяваным месцы, добра які ўмее плаваць павінен абследаваць рэльеф дна. Дно павінна быць пакатым, без ям, карчакоў, вострых падводных камянёў, шкла і іншых небяспечных прадметаў. Не купайцеся ў месцах, дзе дно зарасло багавіннем (можна заблытацца).

Ніколі не ўваходзіце ў ваду ў нецвярозым стане.

Не пакідайце дзяцей без нагляду.

Не заплывайце далёка ад берага, правільна разлічвайце свае сілы. Не ўмеючы плаваць, не заходзіце ў ваду вышэй за пояс. Пры няўпэўненым плаванні плывіце ўздоўж берагі ці па кірунку да яго. Да бяды вядуць спрэчкі на далёкасць заплыву і працягласць знаходжання пад вадой.

Небяспечна ныраць з лодак, катэраў, прычалаў, мастоў і іншых збудаванняў, у неправераных месцах.

Выяўляйце ўвагу да сяброў і знаёмым, будзьце гатовыя прыйсці ім на дапамогу.

Не ўваходзьце ў ваду пры дрэнным самаадчуванні.

Не выкарыстоўвайце пры купанні не прызначаныя для гэтага прадметы (надзіманыя матрацы, дошкі, надзіманыя аўтамабільныя камеры і да т.п.); выратавальныя сродкі і рыштунак не па прызначэнні.

Не падплывайце да судоў (маторным, ветразным), вясёлым лодкам і іншым плавальнымі сродкам.

Не дапускаюцца гульні ў вадзе, звязаныя з ныраннем і захопам які купаецца.

Не падавайце ілжывы сігнал аб дапамозе, бо наступны раз ніхто не паверыць ужо ў рэальны кліч аб дапамозе.

Патрапіўшы ў моцную плынь, не плывіце супраць яго, а выкарыстоўвайце, каб наблізіцца да берага.

Апынуўшыся ў віры, не губляйцеся, а набраўшы пабольш паветра, нырніце па плыні і ўсплывіце на паверхню.

Пры курчах зменіце спосаб плавання з мэтай памяншэння нагрузкі на зведзеныя цягліцы і плывіце да берага.

Знаходзячыся ў вадзе, неабходна прытрымлівацца тэмпературнага рэжыму свайго цела. Уваходжанне і скачкі ў ваду ў разгарачаным і узбуджаным стане, у выніку рэзкага перападу тэмпературы, прыводзяць да спазм сасудаў, у тым ліку галаўнога мозгу і сэрца. З іншага боку, не даводзьце сябе да пераахаладжэння.

Непажадана купацца раней, чым праз 1,5 - 2 гадзіны пасля багатага прыёму ежы.

Беражыце сябе і сваіх блізкіх!

Парады юным веласіпедыстам, як пазбегнуць бяды:

галоўны навык для язды на ровары - гэта навучыцца трымаць раўнавагу;

за рулём ровара вы лічыцеся кіроўцамi і павінны выконваць усе Правілы дарожнага руху;

катаючыся на ровары, апранайце шлем, каб абараніць галаву ў выпадку падзення, выкарыстоўвайце накаленнікі і налакотнікі;

перш чым выехаць з дому, веласіпедыст абавязаны:

праверыць тэхнічны стан ровара;

праверыць руль - ці лёгка ён круціцца;

праверыць шыны - ці добра яны накачаны;

ці ў парадку ручны і нажны тармазы - ці змогуць яны спыніць ровар перад нечаканай перашкодай;

ці працуе гукавы сігнал ровара, каб можна было своечасова папярэдзіць людзей аб сваім набліжэнні і не збіць іх.

Бяспечная зіма >>>

Як і на чым бяспечна катацца з горкі >>>

Вывучы, запомні, перайшлі сябрам!

Горку трэба выбіраць спусцістую, без трамплінаў, удалечыні ад дарог, слупоў, дрэў і іншых штучных або натуральных перашкод.

Перад тым як выйсці на горку, рэкамендуецца выкарыстоўваць надзейны ахоўны рыштунак: накаленнікі, налакотнікі, пальчаткі, шлем.

Абутак павінен быць трывалым і без высокага абцаса.

Садзіцца на санкі, цюбінгі ці ледзянкі трэба як на крэсла, адкідваючыся назад і сагнуўшы ногі ў каленях.

Нельга скакаць на снарады з разбегу, ляжаць і стаяць на іх, катацца сябар за сябрам або сябар на сябру.

Падчас катання трэба трымацца за ручкі, захоўваць сядзячае становішча, не рабіць рэзкіх рухаў корпусам ці спрабаваць саскочыць, не тармазіць нагамі і выконваць дыстанцыю.

Важна ведаць: катанні на ледзянках і цюбінгах уваходзяць у лік самых траўманебяспечных відаў забаў, т.я. кантраляваць хуткасць і кірунак руху на спуску немагчыма.

Правілы паводзін на ажыўленай горцы:

1. Забараняецца паднімацца на горку там, дзе насустрач скочваюцца іншыя.

2. Не з'язджаць, пакуль не адышоў у бок папярэдні які спускаецца.

3. Перад спускам праверыць, ці вольная траса, не збіраюцца ці яе перасякаць з іншага схілу.

4. Не затрымлівацца ўнізе, калі з'ехаў, а хутчэй адпаўзаць ці адкочвацца ў бок.

5. Калі міма горкі ідзе прахожы, пачакаць, пакуль ён пройдзе, і толькі тады здзяйсняць спуск.

6. Калі адысці ад сутыкнення (на шляху дрэва, чалавек і інш.) нельга, то трэба паспрабаваць заваліцца на бок на снег або адкаціцца ў бок ад ледзяной паверхні.

7. Пазбягаць катанні з горак з няроўным лядовым пакрыццём.

8. Пры атрыманні кімсьці траўмы неадкладна аказаць яму першую дапамогу, паведаміць аб гэтым у службу экстранага выкліку 103.

9. Пры першых прыкметах абмаражэння, а таксама пры дрэнным самаадчуванні неадкладна спыніць катанне.

Тыповыя траўмы пры катанні з горкі: пашкоджанні галёнкаступнёвага, локцевага і прамянезапясцевага суставаў, расцяжэння і парывы ​​звязкаў.

Як толькі вясновае сонца пачынае падсушваць зямлю, палі і лугі, абочыны дарог ахутваюцца з'едлівым дымам. Нядбайныя дачнікі, саманадзейныя сельскія жыхары паляць смецце, сухую траву і пажніўныя рэшткі і як вынік - то тут, то там да неба цягнуцца струменьчыкі белага з'едлівага дыму.

Вясновыя выпальванне, як паказаў досвед апошніх гадоў, сталі магутным разбуральным фактарам навакольнага асяроддзя. Пры выпальванні сухой травы парушаецца каранёвая сістэма раслін, ад высокай тэмпературы глеба і расліннасць бяднеюць, знішчаецца ўрадлівы пласт, гінуць карысныя ўцёкі, казуркі і жывёлы. Дым, які вылучаецца падчас гарэння сухой травы, смецця, вельмі таксічны, шкодзіць здароўю людзей і наносіць непапраўную шкоду экалогіі. Асабліва небяспечныя такія падпалы на тэрыторыях, забруджаных радыёнуклідамі, бо ў выніку радыеактыўны "бруд" уздымаецца і разлятаецца на многія кіламетры.

Нярэдка агонь пераходзіць на лясныя масівы і можа прыняць пагрозлівыя памеры, пераходзячы ў тарфяныя і лясныя пажары. Вельмі часта ад палахлай травы загараюцца жылыя дамы, гаспадарчыя пабудовы, адрыны з быдлам, атрымліваюць апёкі, а часам і гінуць людзі.

Асобна хацелася б спыніцца яшчэ на адной праблеме. Бо з надыходам першых цёплых дзён многія гараджане накіроўваюцца ў лясы для адпачынку на прыродзе. Пры гэтым часта раскладваюць вогнішчы для абагравання і прыгатавання ежы. Вось толькі пакідаючы месца адпачынку, пакідаюць пасля сябе не толькі горы смецця, але і не затушаныя вогнішчы.

МНС настойліва рэкамендуе выконваць наступныя правілы:

не пакідайце ў месцах адпачынку непатушаныя вогнішчы, запалкі, недакуркі, шкляныя бутэлькі (на сонца яны працуюць як павелічальнае шкло, факусуюць сонечнае святло і падпальваюць траву, мох і г.д.);

не праходзьце міма падпаленай травы, пры немагчымасці патушыць пажар саматугам, паведамляйце аб узгараннях у дзяжурную службу МНС па тэл. "101", "112";

на прыдамавой тэрыторыі, зямельных участках, прадстаўленых для вядзення калектыўнага садоўніцтва або дачнага будаўніцтва, не дапускаецца выпальванне сухой расліннасці на пні;

месцы для гадоўлі вогнішчаў павінны быць вычышчаны ад гаручых рэчываў і матэрыялаў, сухой расліннасці і забяспечаны сродкамі тушэння. Працэс гарэння і тлення павінен ажыццяўляцца такім чынам, каб полымя і іскры не пападалі на элементы будынкаў, збудаванняў, пры гэтым адлегласць да выступоўцаў частак будынкаў, збудаванняў ад спецыяльных прыстасаванняў для прыгатавання ежы не павінна быць менш за 2 метры, ад месцаў развядзення вогнішчаў - менш за 8 метраў;

правядзіце гутарку з дзецьмі і растлумачце, што ні ў якім разе нельга самастойна распальваць вогнішча, кідаць у яго невядомыя прадметы і аэразольныя пакавання.

Основной причиной этому служит незнание либо игнорирование владельцами (пользователями) указанных летательных аппаратов требований законодательства по организации и выполнению полетов. Более того, отмечается использование беспилотников при совершении преступлений.

Давайте разберемся, что такое авиамодели, что относится к БПЛА и самое главное – о чем не следует забывать владельцам (пользователям) этих «диковин».

Согласно Указу Президента Республики Беларусь от 25.02.2016 №81 «Об использовании авиамоделей» под авиамоделью понимается летательный аппарат без человека на борту, управление полетом которого возможно толькопри условии визуального контакта с ним, а также неуправляемый свободнолетающий аппарат.

Порядок использования авиамоделей установлен Правилами использования авиамоделей в Республике Беларусь, утвержденными постановлением Совета Министров Республики Беларусь от 16.08.2016 №636 (далее - Правила).

Так, для обеспечения безопасности полетов воздушных судов использование авиамоделей осуществляется на высоте, не превышающей 100 метров от уровня земной (водной) поверхности.

Запрещается использование авиамоделей:

в пределах зон, запрещенных для использования авиамоделей, без согласования с государственными органами (организациями), в интересах которых установлены такие зоны согласно перечню;

Справочно: перечень зон, запрещенных для использования авиамоделей, установлен постановлением Министерства обороны Республики Беларусь от 22.08.2016 №18.

в случаях, определяемых Службой безопасности Президента Республики Беларусь в соответствии с Законом Республики Беларусь «О государственной охране»;

на высоте, превышающей 100 метров от уровня земной (водной) поверхности;

общей массой более 0,5 килограмма без соответствующей маркировки авиамодели (маркировка авиамодели - нанесение символов, букв, цифр посредством гравировки или с применением средств, стойких к атмосферным воздействиям, осуществляется ее владельцем).

Использование авиамоделей в воздушном пространстве Республики Беларусь осуществляется без разрешений органов Единой системы организации воздушного движения (Единая система формируется из соответствующих военных и гражданских органов). Они не подлежат государственной регистрации.

При использовании авиамодели пользователь обязан:

выполнять требования, предусмотренные вышеуказанными Правилами;

соблюдать правила ее эксплуатации и выполнять требования безопасности, предусмотренные производителем (изготовителем) авиамодели;

принимать все возможные меры (вплоть до прекращения использования авиамодели) в случае возникновения угрозы причинения вреда жизни, здоровью и (или) имуществу физического лица (индивидуального предпринимателя), имуществу юридического лица.

Наиболее широко в Республике Беларусь используются беспилотные летательные аппараты. Согласно ст.1 Воздушного кодекса Республики Беларусь под беспилотным летательным аппаратом (БПЛА) понимается воздушное судно, предназначенное для выполнения полета без экипажа на борту.

Справочно: БПЛА осуществляет полет вне условий визуального контакта с ним посредством FPV-очков, ноутбука, планшета, мобильного телефона, иного устройства. К ним относятся дроны и вошедшие в массовое использование квадрокоптеры.

В силу требований п.103 Авиационных правил полетов в воздушном пространстве Республики Беларусь, утвержденных постановлением Государственного комитета по авиации Республики Беларусь и Министерства обороны Республики Беларусь от 01.06.2004 №7/30, полеты БПЛА над населенными пунктами, за исключением сельских, запрещены.

Для выполнения в Республике Беларусь официального полета беспилотником его владелец обязан подать план полета или заявку на использование воздушного пространства Республики Беларусь (далее - ИВП) в центр Единой системы организации воздушного движения.

СПРАВОЧНО: подача названных документов осуществляется посредством системы «Интернет-Заявка» РУП по аэронавигационному обслуживанию воздушного движения «Белаэронавигация» через личный кабинет после предварительного заключения договора на обслуживание с названной организацией. Правила составления заявок на ИВП определены в Авиационных правилах от 03.03.2014 №5/4.

Обязательным условием в случае выполнения беспилотником полета с одновременным осуществлением аэрофотосъемки является наличие у пользователя воздушного пространства разрешения Генерального штаба Вооруженных Сил. Информация о наличии такого разрешения указывается в плане полета или заявке на ИВП.

Справочно: аэрофотосъемка - это фото- и видеосъемка во всех областях оптического спектра поверхности Земли и объектов, находящихся на ней, с использованием фотоаппарата (видеокамеры), установленного на стабилизационной платформе летательного аппарата, выполняющего полет в воздушном пространстве, с фиксацией получаемого изображения на любых носителях информации.

Получение указанного разрешения на практике осуществляется бесплатно, в короткие сроки. Заявление для получения разрешения на проведение аэрофотосъемки можно подать в электронном виде через электронную почту afs@mod.mil.by. При этом файл с заявлением должен иметь расширение "*.pdf'.

Обратите внимание, что получение разрешения на аэрофотосъемку не влечет за собой автоматического получения разрешения на ИВП.

Координаты опасных зон, в пределах которых допускаются полеты БПЛА приведены в перечне опасных зон в воздушном пространстве Республики Беларусь (приложение 2 к постановлению Министерства обороны Республики Беларусь от 09.11.2020 № 26).

В текущем году Министерством транспорта и коммуникаций Республики Беларусь планируется принять Авиационные правила по эксплуатации БПЛА и дистанционно пилотируемых воздушных судов гражданской авиации.

Нарушение правил использования воздушного пространства влечет за собой административную ответственность по ст. 18.35 КоАП с наложением взыскания в виде предупреждения или штрафа (на физическое лицо - до 20 БВ, на юридическое лицо - до 50 БВ). Ответственность за повторное совершение такого же правонарушения в течение года наказывается штрафом: для физического лица в размере от 10 до 50 БВ, для юридического лица - от 20 до 100 БВ.

Справочно: с 01.01.2022 размер базовой величины (БВ) составляет 32 рубля.

В настоящее время национальным законодательством прямо не предусмотрена уголовная ответственность за нарушение правил использования беспилотных летательных аппаратов в воздушном пространстве Республики Беларусь. Однако в зависимости от наступивших последствий действия виновного лица могут быть квалифицированы по ст.ст. 147, 149, 153, 155, 218, 219, 314, 339, 289 УК либо иным статьям Особенной части Уголовного кодекса Республики Беларусь.

Одновременно обращается внимание, что положения Указа Президента от 05.06.2019 №215 позволяют военнослужащим (сотрудникам) воинских формирований и органов внутренних дел, работникам военизированной охраны применять специальные средства, оружие, боевую и специальную технику по пресечению полетов беспилотных летательных аппаратов (авиамоделей), которые совершаются в нарушение действующего законодательства.

Памяткі для бацькоў >>>

Кляшчы: біялагічны цыкл

Кляшчы - вельмі цікавы біялагічны від з даволі складаным цыклам развіцця. Усяго на зямлі налічваецца больш за 40 тысяч відаў кляшчоў. Некаторыя з іх жывуць у тайзе ці лесе і сілкуюцца крывёй дробных грызуноў і трусоў, іншыя - пражываюць у глебе (сустрэцца з імі можна на дачы ці агародзе). Кляшчы могуць быць палявымі, лугавымі, стэпавымі, сабачымі, вочнымі або вушнымі і г.д. Але найбольшую практычную цікавасць для медыкаў уяўляюць кляшчы, якія з’яўляюцца пераносчыкамі небяспечных захворванняў - іксодавыя кляшчы. Гэтыя асобы адрозніваюцца складаным жыццёвым цыклам. Насмактаўшыся крыві, самка адкладае ў глебу яйкі (некалькі дзясяткаў тысяч). Лічынкі такі малыя, што іх нельга заўважыць няўзброеным вокам, таму на іх долю і прыходзяцца ўсё непрыкметныя для чалавека ўкусы, што ў далейшым сур’ёзна затрудняе пастаноўку дыягназу.

Пасля таго як лічынкі нап’юцца крыві, яны ліняюць і могуць пераходзіць у наступную форму жыцця, якая носіць прыгожую назву - німфа. Далей німфе трэба напіцца крыві, каб перайсці ў наступную стадыю - імага (менавіта ў гэтай стадыі самка можа адкладваць яйкі). Такі доўгі і складаны цыкл развіцця прыводзіць да таго, што да стадыі дарослай асобы дажываюць толькі адзінкі кляшчоў.

Кляшчы як пераносчыкі захворванняў

У розных краінах і кліматычных зонах абітае мноства кляшчоў, якія могуць быць пераносчыкамі розных захворванняў: сыпных ліхаманак (у гарачых краінах), сыпнога тыфа (ва ўмеранай паласе). Але для нашых шырот найбольш актуальныя клешчавы энцэфаліт і барэліёз.

Клешчавы энцэфаліт - захворванне віруснай прыроды, справакаванае флавівірусамі. Скрыты перыяд захворвання доўжыцца прыкладна 7-14 дзён. Медыкі вылучаюць некалькі формаў энцэфаліту - ліхаманкавую, менінгеальную, менінгаэнцефалітычную.

Пасля інкубацыйнага перыяду пачынаецца востры, які адзначаецца рэзкім пад’ёмам тэмпературы цела. Высокая тэмпература можа трымацца некалькі дзён. Таксама паяўляецца моцны галаўны боль і агульнае нядужанне, часам млоснасць і ваніты. Сімптомамі энцэфаліту можа быць святлабоязь, галюцынацыі, страта арыентацыі ў часе і прасторы. Часам рэгіструюцца эпілептычныя прыпадкіі страта свядомасці.

Нажаль, на дадзены момант не існуе лекавых прэпаратаў для барацьбы з дадзеным відам вірусаў, таму лячэнне можа быць выключна сімптаматычным. Галоўная небяспека віруса ў тым, што ён здольны паражаць цэнтральную нервовую сістэму і спінны мозг. Прыкладна ў траціны, якія перанеслі захворванне, развіваюцца рознага роду неўралагічныя праблемы, якія могуць стаць прычынай інваліднасці. Дзеля справядлівасці варта адзначыць, што ў некаторых выпадках захворванне і зусім працякае без якіх-небудзь сімптомаў і наступстваў. Заражэнне чалавека энцэфалітам адбываецца ў першыя гадзіны пасля таго, як яго ўкусіў інфікаваны клешч. 

Як прадухіліць укусы кляшчоў?

Актыўнасць кляшчоў пачынаецца ўжо пры тэмпературы +6, першы пік актыўнасці прыпадае на вясну (май), а другі пачынаецца бліжэй да восені (другая палова жніўня).

Асноўнае месца жыхарства кляшчоў - невысокая трава (каля 10-20 см у вышыню). Пачуць сваю ахвяру, гэта значыць яе цеплыню і пах, клешч можа з адлегласці 10 метраў, аднак кляшчы не бегаюць за людзьмі і не скачуць на некалькі метраў наперад. Для таго, каб "падчапіць" кляшча, неабходна знаходзіцца ў непасрэднай блізкасці ад яго. Учапіўшыся за адзенне (ці поўсць жывёлы), клешч пачынае перамяшчацца ў пошуках месца, дзе можна прысмактацца. Клешч можа поўзаць па целе на працягу некалькіх гадзін, а часам нават сутак, таму, калі перыядычна аглядаць сябе, можна своечасова яго выявіць і зняць.

Тэхніка бяспекі

Наведваючы лес, палі і іншыя месцы, дзе могуць жыць кляшчы, неабходна строга выконваць правілы бяспекі.

Па-першае, трэба правільна апранацца: куртка з доўгімі рукавамі, закрыты абутак, доўгія штаны, якія неабходна заправіць ў чаравікі або, на крайні выпадак, у шкарпэткі (знешні выгляд - не самае галоўнае ў лесе, важней бяспека). У абавязковым парадку надзеньце галаўны ўбор (лепш за ўсё хустку). Аддавайце перавагу вопратцы светлых тонаў: на ёй лягчэй за ўсё заўважыць цёмнага па афарбоўцы кляшча.

Па-другое, перад паходам на прыроду ўсю вопратку і адкрытыя паверхні скуры апрацуйце спецыяльнымі рэпелентамі не толькі ад камароў, але і ад кляшчоў.

Па-трэцяе, пасля прагулкі абавязкова старанна агледзьце сябе і навакольных. Асабліва кляшчы любяць хавацца ў натуральных склвдкахі ў валасістых частках цела (падпахі, пах, галава і іншае). Вопратку, у якой вы хадзілі ў лес, старанна памыйце ў гарачай вадзе.

Калі клешч ужо прысмактаўся

У гэтым выпадку самае галоўнае правіла: чым хутчэй выяўлены, і, адпаведна, выдалены клешч, тым менш верагоднасць заражэння, таму неабходна выдаляць кляшча, не губляючы ні хвіліны. Гэта зусім нескладаная працэдура, важна проста не панікаваць і разумець механізм укусу і прысмоктвання кляшча.

Для пракусвання скураных пакроваў кляшчы выкарыстоўваюць спецыяльныя прыстасаванні (ротавыя прыдаткі). Пасля гэтага клешч уводзіць у скуру свой хабаток, праз які і п’е кроў ахвяры. Хабаток пакрыты лускавінкамі, якія накіраваны ад кончыка хабатка да тулава кляшча. Падобная канструкцыя дазваляе мёртвай хваткай упівацца ў цела ахвяры.

Чаго рабіць нельга?

Не варта карыстацца "праверанымі" спосабамі і мазаць месца ўкусу і самога кляшча алеем, вазелінам, смятанай і іншымі рэчывамі. Такія "мазі" закліканы перакрыць кісларод кляшча, ад чаго той павінен самастойна выбрацца, каб глынуць свежага паветра. На самай справе патрэба кляшча ў кіслародзе нікчэмная малая, таму такія дзеянні не прынясуць кляшчу ніякай шкоды, а вось ахвяры - наадварот, могуць. Пры ззакупорцы дыхальных шляхоў кляшча сур’ёзна павышаецца верагоднасць уводу ў цела ахвяры інфікаванай сліны - такім чынам, заражэнне проста не пазбегнуць.

Забаронена карыстацца для вымання кляшча пінцэтам (гэта можа рабіць толькі майстэрскі віртуоз і майстар выдалення кляшчоў), паколькі існуе рызыка перадавіць кляшча. Для заражэння барэліёзам гэтага будзе цалкам дастаткова.

Катэгарычна забаронена цягнуць кляшча за цела: можна проста адарваць яму галаву, у выніку хабаток ўсё роўна застанецца ў целе ўкушанага. У гэтым выпадку можна паспрабаваць выдаліць галаву нібы стрэмку - прадэзінфіцыраванай іголкай. Перад працэдурай прадэзінфіцыруйце "хірургічнае поле", а пасля выдалення рэшткаў кляшча паўтарыце дэзінфекцыю.

Правілы выдалення кляшча

У працэсе выдалення неабходна выкручваць кляшча і пры гэтым трохі цягнуць. Пры павароце хабатка хітынавую пласцінкі пачынаюць складвацца да ствала, што і дазваляе бязбольна выдаліць паразіта. Звычайна для гэтага хапае некалькіх паваротаў вакол восі кляшча. Пасля звыдалення старанна агледзьце кляшча, каб пераканацца ў тым, што вынялі яго цалкам (галава і хабаток павінны быць на месцы). Затым пакладзіце яго ў спецыяльны пластыкавы пакуначак з заціскам.

Што рабіць з кляшчом?

У ідэале, пасля выдалення неабходна здаць кляшча ў лабараторыю, каб высветліць, інфікаваны ці ён энцэфалітам або барэліёзам. З правядзеннем аналізу неабходна паспяшацца, паколькі калі клешч з’яўляецца пераносчыкам энцэфаліту, то ў укушанага чалавека ёсць усяго 4 дні для ўвядзення гама-глабуліну (спецыфічных чалавечых антыцелаў супраць захворвання).

Калі клешч быў пераносчыкам барэліёзу, неабходна здаваць аналіз крыві і знаходзіцца пад пастаянным наглядам дактароў. Неабходна старанна назіраць за месцам укусу, каб не прапусціць з’яўленне колцападобнай эрытэмы. Калі выдаленне кляшча адбылося праз 36 гадзін пасля наведвання лесу ці 3 сутак пасля ўкусу, то пасля кансультацыі з доктарам можна прыняць антыбіётыкі, якія здольныя знішчыць барэлію.

Спецыяліст СПіВА Савецкага РАНС Таццяна Бычанок

Кожнаму з нас прыходзіцца сутыкацца з чыгункай: адным часцей, іншым радзей, частка вучняў карыстаюцца чыгуначным транспартам, або перасякаюць чыгуначныя шляхі падчас дарогі ў школу, на трэніроўку і г.д.; частка дзяцей шукае прыгоды, прычым у самых непрыдатных для такіх забаў месцах. Асноўнымі прычынамі траўміравання дзяцей чыгуначным рухомым саставам з’яўляецца парушэнне правілаў бяспекі.

Растлумачце дзіцяці, што нельга:

перабягаць чыгуначныя шляхі перад надыходзячым цягніком;

падлазіць пад платформу і рухомы састаў;

гуляць паблізу чыгуначных шляхоў;

катацца на кабінах і дахах цягнікоў;

класці на шляху староннія прадметы (гэта можа прывесці да катастроф)!

пераходзіць чыгуначныя шляхі ў неўстаноўленых месцах;

карыстацца паблізу чыгуначнага палатна навушнікамі і размаўляць па сотавым тэлефоне.

Спецыяліст СПіВА Савецкага РАНС Таццяна Бычанок

Пры пажарах у атмасферу выдзяляецца вялікая колькасць атрутнага дыму, і прамой крыніцай пападання ў паветра небяспечных стойкіх арганічных забруджвальнікаў. Гэтыя рэчывы валодаюць надзвычай высокай таксічнасцю і ўздзейнічаюць на імунную сістэму чалавека. Асабліва гэта небяспечна для здароўя дзяцей. Таксама нямала прыкладаў, калі нядбайна або наўмысна кінутая ў сухую траву запалка сканчалася пажарам і прыводзіла да гібелі людзей.

Адпраўляючыся на "шашлыкі", народ выбірае маляўнічыя месцы. Але, калі з’язджае, людзі пакідаюць горы смецця, бітае шкло, пластыкавыя бутэлькі. Забываюць затушыць вогнішча, і кідаюць у траву недакуркі. Парывам ветру агонь разносіцца на вялікія адлегласці, спальваючы ўсё на сваім шляху, пакідаючы безжыццёвую, чорную пустку.

Таму каб адпачынак на прыродзе быў сапраўды бяспечным, рэкамендуем старанна прадумаць усе меры бяспекі пры правядзенні адпачынку і забяспечыць іх няўхільнае выкананне як дарослымі, так і дзецьмі. Не пакідайце ў месцах адпачынку непатушаныя вогнішчы, запалкі, недакуркі, шкляныя бутэлькі (на сонцы яны працуюць як павелічальнае шкло, факусуюць сонечнае святло і падпальваюць траву, мох і г.д.). А таксама не праходзьце міма падпаленай травы, пры немагчымасці патушыць пажар сваімі сіламі, паведамляйце пра ўзгаранні ў дзяжурную службу МНС па тэл. "101". Будзьце асцярожныя з агнём!

Перш за ўсё, вызваліце пацярпелага ад уздзеяння на яго электрычнага току.

Калі чалавека "ўдарыла токам" бытавая тэхніка, дастаньце вілку з разеткі, а яшчэ лепш - абясточце ўсю кватэру.

Калі няшчасны выпадак адбыўся з-за абрыву высакавольтных правадоў, адкіньце іх як мага далей, але толькі не рукой, а доўгай сухой палкай, галінкай або іншым прадметам, які не праводзіць ток. Адцягніце пацярпелага ад небяспечнага месца, узяўшыся за яго сухую вопратку ці абгарнуўшы сваю руку сухой тканінай.

Памятайце, што нельга дакранацца да адкрытых участках цела пацярпелага неабароненай рукой (таму што ток, які прайшоў праз цела пацярпелага, можа ўдарыць і выратавальніка). Нельга таксама падыходзіць да чалавека, калі ён ляжыць на вільготнай зямлі, а на вас няма ізалявальнага (гумавага) абутку. Зручна пакладзеце яго, расшпіліце каўнер, адкрыйце ўсе вокны і форткі - пацярпеламу неабходна свежае паветра. Прывядзіце чалавека ў пачуццё, папляскайце па шчоках, дайце панюхаць нашатырны спірт. Калі чалавек не прыходзіць у прытомнасць і не падае прыкмет жыцця, яму варта зрабіць масаж сэрца і штучнае дыханне да таго часу, пакуль не прыедзе хуткая дапамога.

Улічыце, што надступствы траўмаў, атрыманых пры ўдары токам, яшчэ і ў тым, што глыбокая непрытомнасць стварае часам зманлівае ўражанне смерці пацярпелага.

Фінал такіх пажараў можа быць вельмі трагічным. Амаль усе дзеці праяўляюць павышаную цікавасць да агню, не ўсведамляючы ў поўнай меры яго патэнцыйную небяспеку. Ва ўзросце ад трох да пяці гадоў дзеці ў сваіх гульнях часта паўтараюць за дарослымі, імітуюць іх дзеянні. У гэтым узросце дзецям хочацца ўсё хутчэй даведацца і выпрабаваць на сабе. Імкненне да самастойнасці асабліва праяўляецца, калі дзеці застаюцца дома адны. Нельга быць упэўненым у тым, што застаўшыся адзін, дзіця не вырашыцца пагуляць з пачкам запалак, не захоча падпаліць паперу. Бываюць выпадкі, калі дарослыя з прычыны розных абставінаў вымушаныя пакідаць дзяцей на нейкі час без нагляду. Гэта небяспечна, асабліва калі дзеці застаюцца ў зачыненых кватэрах або пакоях. У выпадку пажару яны не змогуць выйсці з небяспечнага памяшкання.

Прадухіліце дзіцячае свавольства з агнём:

навучыце дзіця дзеянням пры пажары, пакажыце яму магчымыя выхады для эвакуацыі;

навучыце дзіця не панікаваць і не хавацца ў выпадку пажару;

не давярайце дзецям сачыць за электрапрыборамі, печамі і газавай плітой;

хавайце ад дзіцяці запалкі, запальніцы, бытавую хімію і інш.;

не пакідайце малалетніх дзяцей без нагляду!

сачыце за тым, як дзеці праводзяць вольны час, чым цікавяцца, адцягвайце іх ад бескарыснага баўлення часу.

Вядома, цалкам выключыць дзіцячы траўматызм немагчыма - ад няшчаснага выпадку, на жаль, не застрахаваны ніхто. Але задача бацькоў максімальна засцерагчы сваё дзіця. Бо большасць траўмаў адбываецца па віне бацькоў - недагледзілі, не патлумачылі. Вельмі важна для дарослых - самім правільна паводзіць сябе ва ўсіх сітуацыях, дэманструючы дзецям бяспечны лад жыцця. Не забывайце, што прыклад дарослага для дзіцяці заразлівы.

Між тым праблема гібелі людзей ад дыму і агню застаецца пад нумарам "адзін". Большасць узгаранняў адбываецца позна ноччу або рана раніцай, калі людзі спяць. У сне не многія адчуваюць пах дыму, які паступова запаўняе ўсе пакоі. У выніку чалавек гіне прама ў сне. Адзін з выхадаў у гэтай сітуацыі - устаноўка ў дамах аўтаномных пажарных апавяшчальнікаў. Нямала фактаў сведчыць аб іх эфектыўнасці. Яшчэ ў 70-х гадах мінулага стагоддзя амерыканцы і слыхам ня чулі пра гэтыя устаноўкі. Аднак пасля пажараў, якія бушавалі ў Нью-Ёрку і Чыкага, 38 штатаў прынялі закон аб дамавых дэтэктарах, якімі абавязалі абсталяваць ўсе новыя дамы. У 1995 годзе каля 93% амерыканскіх дамоў былі абсталяваныя датчыкамі.

Гэтыя дэтэктары маментальна рэагуюць на з’яўленне ў памяшканні не толькі дыму, але і газу. Ужо пасля некалькіх месяцаў пасля іх ўстаноўкі колькасць загінуўшых у агні ў ЗША знізілася амаль удвая.

Аналаг амерыканскаму дэтэктару - вядомы ўсім аўтаномны пажарны апавяшчальнік. Асноўным фактарам, па якім АПА выяўляе пажар, з’яўляецца, як правіла, дымавы аэразоль, што дазваляе выявіць загаранне на самай ранняй стадыі яго развіцця. Акрамя таго, ніякіх энергазатрат - апавяшчальнік працуе ад звычайнай батарэйкі.

Ратавальнікі падкрэсліваюць, што ў эру высокіх тэхналогій, багацця электрабытавых прыбораў аўтаномныя пажарныя апавяшчальнікі ў кватэры з’яўляюцца дзейснай мерай па прадухіленні гібелі людзей на пажарах і знішчэння хатняй маёмасці.

Аднак пакуль не ўсе задумваюцца над набыццём "дробязі", якая незаменная ў хвіліны небяспекі. Для кагосьці пажар - злы рок, а спецыялісты часцяком тлумачаць такія "інтрыгі лёсу" халатнасцю і легкадумнасцю людзей.

Цяперашняя вясна наступіла тёплая. Але шмат гарачых дзянькоў яшчэ наперадзе. Зразумела, што ў такое надвор’е ў горадзе сядзець не хочацца. Але адпачываць на прыродзе ўмеюць не ўсе. У мінулым годзе ў рэспубліцы пажары знішчылі 882 гектары лясоў. І ў дзевяці выпадках з дзесяці прычынамі лясных пажараў былі незатушаныя вогнішчы, кінутыя недакуркі і запалкі, спальванне сухой травы.

Дзе ж разводзіць вогнішчы забаронена? Без асаблівай патрэбы вогнішчы наогул у лясах разводзіць не варта. А катэгарычна забаронена гэта ў іглічных маладняках, паблізу дрэў, на лесасеках, на тарфяніках і ўчастках з сухой травой, мохам, у лесапасадках. Распальваць вогнішчы можна толькі ва ўсталяваных месцах, а пакідаючы месца адпачынку, абавязкова тушыць.

А што рабіць, калі ў лесе вы ўбачылі пажар? Пажар,які толькі пачынаецца, можна патушыць сваімі сіламі. Асабліва калі побач вадаём. Для гэтага дастаткова пучка галінак ліставых дрэў даўжынёй 1,5–2 метры. Наносіце слізгальныя ўдары па кромцы агню збоку ў бок ачага пажару і збівайце асноўнае полымя. Пры кожным наступным удары пучок галінак затрымаеце, прыціскаючы да падпаленай кромкі, выварочваючы яго. Калі ёсць рыдлёўка, то ўздоўж кромкі агню выкапайце ямкі або невялікія равы, грунт з якіх кідайце ў ніжнюю частку полымя. Распаўсюджванне ляснога пажару можна спыніць, зграбаючы на ​​шляху руху агню гаручыя матэрыялы. Калі перамагчы агонь не атрымоўваецца самастойна, тэлефануйце ў службу выратавання "101".

Ці сапраўды шкляныя бутэлькі ў лесе могуць стаць прычынай пажару? Так, бутэлькі або асколкі шкла, факусуючы прамяні, здольныя спрацаваць як запальныя лінзы. Дарэчы, іскры з глушыцеля аўтамабіля таксама могуць выклікаць пажар, асабліва ў лесе з хмыхняковым покрывам, таму, заязджаць у лес на машынах, матацыклах у сухое гарачае надвор’е нельга. Згодна з Правіламі пажарнай бяспекі Рэспублікі Беларусь для жылых будынкаў, інтэрнатаў, індывідуальных гаражоў і садаводчых таварыстваў, на тэрыторыях, прылеглых да жылых будынкаў, інтэрнатаў, адкрытых стаянак, гаспадарчых пабудоў, не дапускаецца выпальванне сухой расліннасці, развядзенне вогнішчаў, спальванне смецця, адходаў, прымяненне факелаў і іншых крыніц адкрытага агню. Рыхтаваць ежу можна толькі з выкарыстаннем спецыяльных прыстасаванняў (мангала, барбекю, грылю і т.п.). Распальванне вогнішчаў у забароненых месцах цягне папярэджанне або накладанне штрафу ў памеры да 12 базавых велічынь.

За парушэнне патрабаванняў пажарнай бяспекі ў лясах або на тарфяніках або забароны на іх наведванне, якое не пацягнула прычыненне ўрону, - папярэджанне або штраф у памеры да 25 базавых велічынь. За незаконнае выпальванне сухой расліннасці, траў на корані, а таксама ржышча і пажніўных рэшткаў на палях або непрыняцце мер ліквідацыі выпальванняў - штраф у памеры ад 10 да 40 базавых велічынь. Так што "Не нарывайся" і выконвай правілы пажарнай бяспекі.

Первое и самое важное условие — уметь плавать! Обязательно попросите родителей или других взрослых, чтобы они научили вас плавать. Человек, умеющий плавать, уверенно чувствует себя в воде и может позволить себе не барахтаться у берега, а находиться от него на довольно значительном расстоянии. Приятнее всего плавать в естественных водных бассейнах, на берегах которых оборудованы хорошие пляжи.

Прежде чем войти в воду, обязательно убедитесь в том, что она чистая. Не купайтесь в грязной воде!

Случайно наглотавшись такой воды, вы можете получить сильное расстройство кишечника. Если вы не можете определить чистоту водоёма сами, спросите об этом родителей или местных жителей.

Никогда не купайтесь в неизвестных водоёмах, а также в водоёмах, покрытых тиной и ряской! При выборе места для купания не забывайте проверять дно!

Удостоверьтесь в том, что на дне водоёма нет острых камней и веток либо железных прутьев. Осторожно определите глубину водоёма в том месте, где собираетесь купаться. Бывает, что мелкое место внезапно сменяется глубоким, и вы, неожиданно потеряв опору, можете начать паниковать.

Если вы плохо плаваете, никогда не купайтесь в одиночку. Не заходите в воду глубже, чем по пояс. Используйте надувные матрасы, чтобы удержаться на воде, но помните, что плавать на матрасе опасно. Попросите родителей или других взрослых понаблюдать за вами, пока вы будете плавать на нём.

Не купайтесь в водоёмах с сильным течением: вас может отнести на значительное расстояние от суши. Не плывите против течения. Это отнимет у вас слишком много сил. Плывите по течению, постепенно приближаясь к берегу.

Отправляясь купаться в море, спросите у местных жителей о том, какие рыбы водятся в тех местах, где вы собираетесь купаться. Старайтесь смотреть под ноги и не наступать на морских обитателей. Конечно, все они быстры и юрки, но может оказаться, что за камнем, на который вы наступили, прячется морской ёж. Вряд ли вы испытаете большое удовольствие, если наступите на него.

При виде медуз не пугайтесь и не зовите на помощь. Маленькие медузы, как правило, не опасны, их ожоги редко бывают чувствительными. Тем не менее никогда не трите глаза, после того как брали в руки медузу.

К тем медузам, которые имеют очень длинные щупальца и на теле которых есть фиолетовые пятна, следует относиться с опаской и отплывать от них подальше.

Не ныряйте в воду, если вы не умеете правильно это делать: вы рискуете сильно удариться о дно, не рассчитав глубины. О воду, как бы неожиданно это ни звучало, тоже можно очень сильно удариться.

Если место купания огорожено буйками, никогда не заплывайте за них и не держитесь за них. Не плавайте на большие расстояния в одиночку, а также ночью. Не входите в воду, если поднялись большие волны. Держитесь подальше от любых кораблей и катеров, чтобы не попасть под их винты.

Если вы устали плыть брассом или кролем, пере­вернитесь на спину. Плыть на спине легче всего, и вы сможете отдохнуть. Можно некоторое время просто полежать на поверхности воды лицом вверх.

Не купайтесь долго, особенно в холодной воде. Ре­комендуемая температура воздуха должна быть 20— 25 °С, а температура воды — от 17 до 19 °С. Средняя продолжительность купания 10—15 минут.

Если вы почувствовали, что у вас сводит судорогой бедро, согните ногу в колене и рукой сильно потяните назад. Если свело икроножную мышцу, согните ногу и прижмите стопу к груди.

Во время игр в воде будьте внимательны и аккуратны: избегайте захватов и погружений, так как в пылу игры кто-нибудь из вас может наглотаться воды. Не стесняйтесь звать на помощь в опасной ситуации, но никогда не давайте ложных сигналов.

Если вы видите, что кому-либо из купающихся нужна помощь, зовите на подмогу других людей. Если помочь можете только вы, найдите предмет, с помощью которого утопающий сможет удержаться на плаву. Это может быть спасательный круг, матрас, резиновая камера — словом, любой плавучий предмет, за который можно схватиться.

В самом крайнем случае плывите на помощь утопающему и только при условии, что вы хорошо плаваете и владеете приёмами спасения. (Утопающий человек находится в состоянии паники и совершенно не контролирует свои действия.

Он обязательно будет цепко хвататься за вас, карабкаться наверх и может утопить вас вместо того, чтобы спастись.) Подплыв к утопающему, помогите ему держаться на воде и выплывайте вместе с ним на такое место водоёма, где вы оба можете встать на дно.

Болота бывают разных видов: проходимые, труднопроходимые и непроходимые.

Проходимые болота пересыхают в летний период, и тогда по ним можно передвигаться на автомобиле. Такие болота покрыты густой травой. Труднопроходимые и непроходимые болота покрыты мхом.

Самым опасным местом на болоте является трясина, или топь, — заросший водоём, поверхность которого покрыта мхом и яркой зелёной травой. Трясина чрезвычайно опасна, она засасывает человека на дно.

Если вы предполагаете, что перед вами топь, обойдите этот участок пути.

Передвигаться по болотистой местности нужно группами. Обязательно продумайте маршрут заранее и выберите наиболее безопасную дорогу. Прежде чем перемещаться по заболоченной местности, вооружитесь крепким длинным шестом. С его помощью прощупывайте дорогу и удерживайте равновесие. Остав­ляйте на дороге ориентиры. Идти в группе нужно друг за другом, соблюдая дистанцию 5—7 м.

Прежде чем отправиться в дорогу, обязательно заправьте брюки в сапоги, чтобы не цепляться за препятствия.

Идти нужно медленно, не делая никаких резких движений и опираясь на всю ступню. Безопасный путь проходит рядом с кочками, кустами и деревьями. Под ними, как правило, находится твёрдый грунт, который не позволит вам провалиться.

Ни в коем случае не перепрыгивайте с кочки на кочку!

Участки воды, а также ямы с болотной водой, которые могут встретиться на вашем пути, нужно обязательно обходить.

Для страховки шест должен находиться в горизонтальном положении. Если, несмотря на все предосторожности, кто-либо из группы провалился в трясину, оказывайте ему помощь быстро, но осторожно. Рядом с провалившимся человеком положите несколько шестов и толстых веток. Передвигаясь ползком, подберитесь к нему и помогите выбраться.

Если вы пошли через болото в одиночку и попали в трясину, не поддавайтесь панике. Ни в коем случае не делайте резких движений: это приведёт лишь к тому, что вы сильнее погрузитесь в топь. Быстро подтяните шест к себе и лягте на него грудью. Сбросьте все отягощающие вас вещи. Громко зовите на помощь.

Самое опасное в грозу — находиться рядом с металлическими оградами, на смотровых башнях и охотничьих вышках.

Во время грозы ни в коем случае не прикасайтесь к любым металлическим предметам и не ложитесь на землю!

При первых признаках начинающейся грозы постарайтесь спрятаться в машине или в любом укрытии: палатке, шалаше, избе, здании с молниеотводом.

Если такой возможности у вас нет и вы вынуждены оставаться на открытой местности, спрячьтесь в канаве или ложбине, скрестив ноги. Если вы находитесь в группе людей, сядьте на корточки и не соприкасайтесь ни с кем. Избавьтесь от любых металлических предметов: переложите их в рюкзак и отодвиньте его в сторону.

Если перед началом грозы вы слушали радиопередачу, выключите радиоприёмник и уберите антенну.

Не разговаривайте по мобильному телефону во время грозы!

Если гроза застала вас в лесу, избегайте отдельно стоящих и очень высоких деревьев. Лучше всего прятаться в кустах или под невысокими берёзами и клёнами. Сосна, тополь, ель и дуб — «любимые» деревья молний.

Если гроза застала вас купающимся в естественном водоёме — озере, реке, море, — немедленно выйдите на сушу, так как вода является хорошим проводником электрического тока.

Если гроза застала вас во время занятий техническими видами спорта, немедленно прекратите их и сойдите с велосипеда или мотоцикла.

Пожары бывают двух разновидностей: лесной (низовой или верховой) и торфяной. Низовой лесной пожар возникает, как правило, в лиственных лесах; скорость распространения огня невысокая, а высота пламени может достигать 2 м. Верховой лесной пожар типичен для хвойных лесов. Скорость распространения огня выше, чем при лесном низовом пожаре, а в ветреную погоду может быть очень высокой (25—30 км/ч). Торфяные пожары возникают на осушенных или естественных торфяных болотах. Они характеризуются длительным тлением торфа и возникновением сильного задымления воздуха. Торф — легковоспламеняющийся материал, поэтому такие пожары очень опасны.

По статистике, большинство лесных пожаров происходят по неосторожности человека. Для того чтобы предотвратить их возникновение, необходимо соблюдать несколько важных правил.

В пожароопасный период ни в коем случае не пользуйтесь открытым огнём в лесу!

К таким периодам относятся середина и конец весны (лесная почва покрыта сухими листьями и травой), а также всё лето и начало осени, когда стоит жаркая погода при отсутствии осадков более недели. Не разводите костёр в тех местах, где много сухой травы, в хвойных молодняках, на участках леса, не очищенных от порубочных остатков.

Если в данной местности введён особый противопожарный режим, категорически запрещается посещение лесов до его отмены.

Не берите с собой в лес легковоспламеняющиеся жидкости, а также пропитанные ими материалы. Не оставляйте в лесу никаких стеклянных осколков: при попадании солнечных лучей эти осколки могут сфокусировать их, что приведёт к возникновению пожара.

Что делать при пожаре в лесу

Если вы обнаружили в лесу пожар, немедленно сообщите об этом в службу спасения, в администрацию сельского округа или в лесничество. Запомните два номера, на которые следует звонить в случае лесного пожара: 01 и 112(только для мобильных телефонов).

Если обнаруженный вами пожар ещё не набрал силу, примите меры по его тушению с помощью воды, земли, песка, веток лиственных деревьев, плотной одежды. Наиболее эффективный способ тушения лесного пожара — забрасывание кромки пожара землёй.

При тушении очага лесного пожара не отходите далеко от дорог и просек, поддерживайте связь с остальными участниками тушения пожара с помощью зрительных и звуковых сигналов.

Если огонь разгорелся слишком сильно и вы не в силах его остановить, срочно покиньте место происшествия.

При лесном низовом пожаре нужно двигаться перпендикулярно к направлению огня, по просекам, дорогам, берегам рек или полянам.

При лесном верховом пожаре передвигайтесь по лесу, пригнувшись к земле и прикрыв дыхательные пути влажной тряпкой.

Если у вас нет никакой возможности выйти из опасной зоны, постарайтесь отыскать в лесу какой-нибудь водоём и войдите в него.

Иногда пожар может превратиться в настоящее стихийное бедствие, с которым не сразу удаётся справиться даже специальным службам. Если огонь начал подбираться к населённому пункту, необходимо принять коллективные меры по его тушению. Самая крайняя мера — немедленная эвакуация жителей этого населённого пункта. В этом случае вы должны беспрекословно слушаться работников спасательных служб. Не поддавайтесь панике и ждите оказания помощи. При невозможности забрать с собой личное имущество закопайте его в землю. Ждать помощи лучше всего на больших открытых пространствах или в специальных укрытиях.

Если на вас загорелась одежда, ни в коем случае не бегите!

От этого пламя разгорается гораздо быстрее. Постарайтесь снять загоревшуюся одежду. Если вам не удаётся сделать это, лягте на землю и катайтесь, чтобы затушить огонь.

Если вы увидели, что одежда загорелась на другом человеке, не позволяйте ему бежать и постарайтесь снять с него горящую одежду. Если снять с него одежду не удаётся, повалите пострадавшего на землю и потушите пламя любым возможным способом: накройте плотной тканью, залейте водой, забросайте песком или землёй.